Wat is wolluis?
Wolluis behoort tot de familie van de schildluizen net als de dopluizen. Wolluizen zijn echter luizen zonder schild en vormen in die zin een uitzondering in deze insectengroep. De wolluizen leven in een wit wollig pakje van samen gesponnen wasdraden. Hierin worden ook bij de meeste soorten de eitjes afgezet.
Hoe ziet wolluis eruit?
De vrouwelijke wolluis zie je als een klein plat bepoederd diertje dat zich traag voortbeweegt op de planten. Het doet een beetje denken aan een witte pissebed. De mannetjes zijn onnoemlijk klein, gevleugeld en zie je met het blote oog niet. De mannetjes voeden zich niet met plantensappen, ze zijn enkel nodig om de vrouwtjes te bevruchten. Ze doen verder geen schade aan de planten. Wat je dus waarneemt als witte diertjes, zijn de vrouwelijke wolluizen.
Verder zie je vaak witte pluisjes op de bladeren of stengels van de planten. Dat zijn de wollige eizakjes waarin de vrouwtjes de eitjes hebben afgelegd.
Vrouwelijke wolluizen ontwikkelen geen vleugels in hun ontwikkeling in tegenstelling tot bladluizen, die dit wel doen in de herfst. Vliegende wolluis bestaat dus niet. Wat je als vliegende wolluis waarneemt, is meestal een ander insect dat je verward met wolluis. Hierbij denk ik in eerste instantie aan de wollige beukenbladluis.
Schade van wolluis
De jonge larven (nymfen) en de volwassen vrouwelijke wolluizen zuigen plantensappen uit de bladeren en stengels van planten. Hierdoor kan er vergeling en misvorming van het blad ontstaan.
Wolluizen produceren honingdauw: als de wolluis sappen zuigt uit de bladeren, neemt ze tegelijkertijd suikers op. Het teveel aan suiker scheiden ze daarom als uitwerpselen terug uit in de vorm van een plakkerige massa. Dit noemen we honingdauw. Honingdauw wordt geproduceerd door wolluis en dopluis maar niet door schildluizen. Ook bladluis en witte vlieg veroorzaken deze uitscheiding.
De planten kunnen zwarte plekken krijgen. Dit is roetdauwschimmel, een zwarte schimmel die ontstaat op de honingdauw. Roetdauwschimmel ontstaat dus als gevolg van de honingdauw die door de wolluis wordt uitgescheiden.
Bij kamerplanten is de esthetische schade direct groot: behalve de honingdauw en roetdauwschimmel zorgen de wolluizen voor de aanmaak van het wit wasachtig materiaal dat je op de planten als witte hoopjes ziet liggen. De vrouwtjes clusteren samen en leggen daarin hun eitjes af. Dit vervuilt de stengels en bladeren wat we zoveel mogelijk willen vermijden bij kamerplanten.
Waar komt wolluis vandaan?
Wolluis is een schadelijk insect dat zich over heel de wereld verspreid heeft. Wolluis geeft de voorkeur aan tropische en subtropische gebieden en plant zich daar gezien de warme en vochtige omstandigheden gemakkelijk voort.
Ondanks dat wolluis zware vorsttemperaturen kan verdragen, vinden we in ons klimaat wolluis vooral in kassen en binnenshuis, vooral daar waar het warm en vochtig is.
Tijdens het eerste nimfestadium kan de wolluis in die hoedanigheid redelijke afstanden al lopend afleggen terwijl de andere stadia zich nauwelijks nog verplaatsen. Tijdens het eerste nimfestadium zoekt de wolluis zich een plekje om te nestelen en blijft daar dan voor de rest van haar leven.
Hoe krijg je dan wolluis? Het eerste nimfestadium kan over grote afstanden verspreid worden door de wind en luchtcirculatie. Maar de grootste verspreiders van wolluis zijn wij, de mensen zelf. Via je kleding of met nieuwe planten kan je wolluis in huis halen.
Wolluis en mieren
Net als bij bladluizen, zie je soms mieren in combinatie met wolluis. De mieren zijn verzot op de honingdauw die de wolluizen uitscheiden. In ruil voor de honingdauw beschermen ze de wolluis tegen hun natuurlijke vijanden. Zowel de larven van Cryptolaemus als de larven van Chrysopa kunnen daar last van ondervinden. Ze verstoren de larven, werpen ze van de planten of bijten ze zelfs dood waardoor de behandeling van de wolluis misloopt. Het is daarom essentieel dat je geen mieren hebt als je natuurlijke bestrijders wilt uitzetten.
Als je de mierennesten weet, kan je best eerst Mier-run in de nesten aangieten. Na een week kan je vervolgens nuttige insecten uitzetten. Als je de nesten niet weet, plaats dan op voorhand ecologische mierendoosjes om de mieren te doden.
Kan je wolluis voorkomen?
Ik geloof niet dat je wolluis kan voorkomen. Als je weet dat vocht en warmte ideale omstandigheden zijn voor wolluis, kan je trachten om deze combi te vermijden. Maar sommige planten hebben juist deze biotoop nodig om zelf goed te groeien. Wolluis heb je er dan bij te nemen.
Ben je geïnteresseerd om meer te lezen over de verzorging van kamerplanten, bezoek dan het kenniscentrum:verzorging-van-kamerplanten
Soorten wolluis
Grosso modo kunnen we drie belangrijke groepen wolluis onderscheiden.
- Citruswolluis, Pseudococcus citri, ook wel de serre wolluis genoemd.
- De kortstaartwolluis, Pseudococcus viburni, voordien Pseudococcus affinis, beter bekend als de tomatenwolluis.
- De langstaartwolluis, Pseudococcus longispinus.
Bij ons, in België en Nederland vind je deze soort vooral op kamerplanten en Zuiderse fruitbomen (olijfbomen, ananas, kiwi…) terug. In uitzonderlijke gevallen zie je citruswolluis ook opduiken in groenten zoals komkommer, meloen en aubergine.
De citruswolluis is max. 4 mm lang en 3 mm breed. Ze zijn dus ovaal van vorm. Deze soort wordt gekenmerkt door de korte wasdraden aan de rand van het lichaam en aan de achterzijde twee korte staartfilamenten. De citruswolluis produceert weinig was waardoor de lichtbruine kleur van het luizenlichaam zichtbaar blijft door de was heen.
Deze soort lijkt op de citruswolluis maar ze zijn met een dikkere waslaag bedekt en de uitsteeksels rond het lichaam zijn langer dan bij citruswolluis. In tegenstelling tot de citruswolluis zijn de twee staartfilamenten duidelijker langer dan de filamenten aan de zijkant van het lichaam.
Behalve op tomaat waar ze vooral voorkomen aan de voet van de stengels, kan deze soort ook voorkomen op sierplanten zoals Orchideeën en Passiflora.
Deze soort is gemakkelijk te herkennen aan de lange staartfilamenten die minstens even lang zijn als hun totale lichaam. De vrouwtjes van deze soort leggen geen eitjes in een eizak zoals de meeste andere wolluizen. De vrouwtjes zijn levendbarend zoals de bladluizen en baren dus hun jongen (nimfen) onder hun lichaam in een fijn spinsel van wasdraden. Zo producteert een enkel vrouwtje op enkele weken tussen de 100 en 200 nimfen.
De langstaartwolluis is minder algemeen dan de citruswolluis maar kan desondanks in veel soorten sierplanten worden aangetroffen evenals in bepaalde fruitsoorten zoals druiven, advocado en citrusplanten.
Wolluis op kamerplanten
Wolluis die voorkomt op palm, op orchidee, op bananenplanten, wolluis op cactus en vetplanten zijn échte wolluizen.
Wolluis op kamerplanten en sierplanten komt zeer frequent voor. Calathea, ficus, strelitzia, cactussen, orchideën, palmen en varens zijn sterk gevoelig aan wolluis. De meest voorkomende soort is de citruswolluis.
Wolluis bestrijden op cactus, wolluis bestrijden op palm, wolluis bestrijden op orchidee: het kan allemaal met Crymo, de larven van Cryptolaemus.
Cryptolaemus is een roofkevertje, familie van de lieveheersbeestjes. Hun larven eten erg goed verschillende wolluissoorten. Meer weten over Crymo?
Wolluis op olijfboom
Tegenwoordig, door de warme zomers en zachte winters, planten we steeds meer Zuiders bomen zoals citrusbomen, olijfbomen, passievrucht, bananenbomen, ananas… al deze soorten zijn gevoelig aan citruswolluis. De bestrijding van wolluis op fruitbomen gebeurt met Crymo of Chrysopa .
Wat wij wolluis noemen, is vaak geen wolluis
In de volksmond spreekt men van wolluis op hortensia, wolluis op buxus, wolluis op appelbomen en wolluis op beukenhaag. In al deze gevallen gaat het niet om wolluis maar een ander insect dat éen of andere wolachtige wasafscheiding produceert waardoor ze verward worden met wolluis. We nemen ze even onder de loep!
Wolluis op hortensia
Op hydrangea of hortensia komt geen klassieke wolluis voor. Het gaat om de hydrangea dopluis of Pulvinaria hydrangeae. Het gaat om een wollige dopluis. De vrouwelijke dopluizen maken in juni wollige eimassa’s waardoor de verwarring met wolluis ontstaat. De jonge dopluizen blijven op de bladeren tot de herfst om vervolgens te verhuizen naar de houtachtige takken.
Deze dopluis, ondanks haar naam die specifiek verwijst naar hortensia’s, komt ook voor op laanbomen zoals Linde en Esdoorn.
Wolluis op buxus
Als men spreekt van buxus wolluis gaat het over de buxusbladvlo of Psylla buxi. De bladvlo veroorzaakt schade aan de topblaadjes, deze krullen samen en er ontstaan bobbels op de blaadjes. De bladvlo overwintert als ei in de knoppen. De jonge larven komen uit in april-mei en zijn op dat moment bedekt met witte melige wasdraden; hierdoor ontstaat de verwarring met wolluis.
De buxusbladvlo of wat we noemen de wolluis op buxus bestrijden, hoeft in feite niet. Ze vormt enkel in het voorjaar een tijdelijk probleem. Eénmaal de buxussen gesnoeid worden, is het merendeel van de buxusbladvlo ook opgeruimd.
Wolluis op haagbeuk en beukenhaag
Beuken en beukenhagen, de groene maar vooral de rode beuken zijn zeer gevoelig aan de wollige beukenbladluis. Meestal als men van dit insect last heeft, spreekt men van vliegende wolluis of beukenhaag wolluis. Sommige denken dat het om witte vlieg gaat. Deze verwarring ontstaat omdat de wollige beukenbladluis opvliegt als je aan de haag komt om ze te scheren of iets dergelijks.
De wollige beukenluis overwintert als ei op de beuk. Vanaf april verschijnen de eerste larven. De larven scheiden witte wasdraden uit. Door de wollige wasafscheiding die aan de luizen blijft hangen, worden ze verward met wolluis.
Wolluis bestrijden op haagbeuk en beukenhaag, in feite dus wollige beukenbladluis bestrijden, doe je het beste met Chrysopa. Dit zijn larven van gaasvlieg die geleverd worden in een koker met boekweitschilfers. De larven met de schilfers worden boven op de haag uitgestrooid of in koffiefilterzakjes verdeeld en vervolgens tussen de haagplanten geklemd of in de boom gehangen. De larven van de gaasvlieg eten veel verschillende schadelijke insecten waaronder dus deze beukenbladluis. Meer weten over Chrysopa?
Let op: buiten kan de bestrijding met Chrysopa bemoeilijkt worden door de mieren. Bomen kan je in het voorjaar voorzien van boomlijmbanden zodat de mieren niet in de bomen kunnen kruipen.
Wolluis op appelbomen
Op appelbomen maar ook op peer en kweepeer kan appelbloedluis voorkomen. Veel mensen verwarren dit met wolluis.
De appelbloedluis is een bruinpaarse luis van enkele mm groot maar je herkent ze niet als dusdanig. Ze produceren een witte, wollige massa op de takken en twijgen van fruitbomen. Onder deze wollige wasdraden vormen de bloedluizen kolonies en planten ze zich voort.
Appelbloedluis overwintert ingeval van strenge winters als jonge larven. Bij zachte winters kunnen ook de volwassen bloedluizen overwinteren. De overwintering gebeurt op de wortels van de bomen of in schorsspleten. Als de larven in het voorjaar actief worden, migreren ze terug naar de takken waar ze direct beginnen met de was af te scheiden. De wollige bloedluis krijgt op het einde van het seizoen gevleugelde luizen die zich kunnen verspreiden naar andere bomen.
De meest effectieve manier om wolluis op appelboom, eigenlijk dus de appelbloedluis te bestrijden, gebeurt met larven van Chrysopa. De larven van de inheemse groene gaasvlieg wordt geleverd in boekweitschilfers in een strooikoker. Het is de bedoeling om de inhoud te verdelen over verkleinde koffiefilterzakjes die je vervolgens aan twijgjes van de appelboom bevestigd in de directe omgeving van de appelbloedluis aantasting.
Let op: vermijd dat mieren de larven van Chrysopa lastig vallen door vroeg in het voorjaar de bomen te voorzien van boomlijmbanden. Dit moet gebeuren vooraleer de mieren in de boom klimmen. Gezien appelbloedluis al in februari-maart actief is, moet je begin februari de boomlijmbanden bevestigen.
Verschil tussen wolluis en dopluis?
Wolluis, dopluis en schildluis behoren alle drie tot dezelfde insectenfamilie namelijk deze van de schildluizen.
Schildluizen leven onder een wassen schild dat los zit van hun diertje zelf. De vrouwtjes planten zich meestal ongeslachtelijk voort en leggen hun eitjes af onder het schild. Veel soorten schildluizen komen voor op sierplanten.
Dopluizen zijn luizen wiens schild niet los zit. De rug van de dopluis vergroeit tot een bruin dopje. Ook hier worden eitjes afgelegd onder de moederdop. De jonge larven die uit de eitjes komen zijn beweeglijk en verplaatsen zich op de bladeren. Vanaf het moment dat het dopvormig rugschild ontwikkeld is, zetten ze zich vast op twijgen en takken.
Wolluizen hebben geen schild maar beschermen zichzelf in een wollig geheel van wasdraden. De meeste soorten leggen daar ook de eitjes in af. De wolluis vrouwtjes zie je zeer traag voortbewegen op de bladeren en takken als platte witte insectjes.
Meer weten over dopluizen?
Wolluis bestrijden
Wat doen tegen wolluis? Wolluis in planten is een hardnekkig probleem, vandaar dat het geduld en volharding vraagt. In de winter zijn de wolluizen minder productief dan in de zomer. Dit betekent niet dat het probleem zich vanzelf oplost, het is gewoon minder acuut. Je kan wolluis in de woonkamer heel het jaar door bestrijden. In een koude kas of buiten bestrijd je het beste tussen april en eind september.
Wolluis manueel verwijderen
Wolluis verwijderen met een doekje en zeepsopje is te doen als de planten nog niet te erg zijn aangetast en je bij de wolluis kan komen. Vooral dat laatste is essentieel. Soms zitten de wolluizen zodanig goed verstopt in stengelspleten, bladoksels of zelfs aan de wortels waardoor je er bij de inspectie van de planten overheen kijkt.
Wolluis behandeling
Een behandeling van wolluis kan op verschillende manieren gebeuren. Je kan kiezen voor een huismiddel tegen wolluis, een chemisch middel of een natuurlijke vijand. Uiteraard zijn we voorstander van de biologische bestrijding maar ook de andere wolluis middelen worden ter volledigheid besproken. Een bestrijdingsmiddel tegen wolluis, welk het ook is, vraagt om herhaling. Alleen op die manier krijg je de wolluis uiteindelijk onder controle.
Huismiddel tegen wolluis
Een middel tegen wolluis is snel gevonden. Je hoeft je keukenkast maar open te doen maar helpt het ook? Wolluis bestrijden met afwasmiddel , groene zeep met spiritus, azijn, zout, alcohol noem maar op, het wordt allemaal gebruikt.
Azijn en zout worden verdund met water over de planten gespoten. Zout zou ik zelf niet aanraden want dit wordt door planten niet goed verdragen dus direct daarna de planten terug afspuiten met water is zeker aanbevolen. Groen zeep met spiritusoplossing evenals een alcoholoplossing wordt meestal gebruikt om wolluis aan te stippen. Dagelijks herhalen en volharden tot geen enkel wolluis nog zichtbaar is, luidt dan de boodschap.
Tip: Besef dat azijn en zout – ook al zijn het keukenmiddeltjes – toch ook schadelijk zijn voor nuttige insecten en er een wachttijd van 3 tot 5 dagen moet gerespecteerd worden vooraleer je nuttige insecten mag uitzetten.
Wolluis biologisch bestrijden
Wolluis natuurlijk bestrijden is mogelijk met natuurlijke vijanden. Natuurlijke vijanden tegen wolluis moeten curatief worden uitgezet dat wil zeggen op het moment dat de wolluizen aanwezig zijn.
- Crymo, de beste wolluiseter!
- Chrysop tegen wolluis!
- Geen gif in je woonkamer of je werkplek
- Werkt efficiënt
- Zoekt ook de wolluis die dieper liggend verstopt zit in bladoksels en dergelijke.
- Wolluis bestrijden op cactus met chrysopa larven is niet evident als het om zeer kleine, stekelige cactussen gaat. De kleine larven kunnen zich mogelijks verwonden.
- De lege eizakjes blijven op de planten achter, ze worden niet gegeten door de nuttige insecten. Deze moeten na de bestrijding manueel verwijderd worden met een zeepsopje.
- Sluipwespen
De jonge larven van Cryptolaemus eten de eitjes en jonge larven van wolluis terwijl de oudere larven van Crypotaemus alle stadia kunnen verorberen. Cryptolaemus werkt bij temperaturen tussen 22 en 28°C. Heb je deze temperaturen niet, kies je beter voor Chrysop.
Chrysop bevat kaartjes met eitjes van de groene gaasvlieg. Bij 22°C ontluiken de larven uit de eitjes. De larven van Chrysopa voeden zich met veel schadelijke insecten waaronder ook wolluis. Chrysopa larven kunnen beter tegen lage temperaturen dan larven van Cryptolaemus. Bij koudere temperaturen kies je dus beter voor Chrysop.
Wil je meer lezen over de bestrijding met Chrysop: de blog: nieuw kamerplantproduct chrysop
Voordelen van deze biologische bestrijding:
Nadelen:
PS: het gewone inheemse lieveheersbeestje en zijn larven eten geen wolluis dus niet uitzetten want het geeft geen resultaat.
Er zijn verschillende sluipwespsoorten die wolluis parasiteren. Sluipwespen uitzetten vraagt echter een goede kennis van zaken en een continue aanpak. In de beroepsteelt wordt vaak gekozen voor een mix van verschillende sluipwespsoorten die men wekelijks uitzet. Dit is kostelijk en niet haalbaar voor particulier gebruik.
Wolluis chemisch bestrijden
Een wolluis spray is overal te koop. Ik geloof niet dat gif tegen wolluis goed kan werken, juist omdat de wolluis voorzien is van een waslaag. Op die manier beschermen ze zichzelf tegen spuitmiddelen. Hierdoor is elk insecticide dat als contactmiddel dienst doet, niet effectief.
Uit ervaring weet ik dat veel mensen hun toevlucht nemen tot Neemolie. Dit wordt namelijk aanbevolen als een natuurlijk bestrijdingsmiddel. Op zich is het dat ook, de actieve stof Neem is van natuurlijke oorsprong maar wel zeer giftig. Als je neemolie gebruikt in combinatie met nuttige insecten, doodt dit ook de nuttige insecten af. Een wachttijd van twee weken is aanbevolen.
Spuitmiddelen niet combineren met insecten
Chemische en ook giftige, natuurlijke middelen zijn schadelijk voor nuttige insecten. Je doodt nuttige insecten in zeker mate of grote mate af, afhankelijk van hoe schadelijk het middel is.
Producten die voor de particulier beschikbaar zijn en volgende werkzame stoffen bevatten zijn dodelijk voor de larven van Cryptolaemus: abamectine, deltamethrin ( min. 12 weken wachttijd), imidacloprid, permethrine (staat bio op de verpakking). Dit geldt zowel bij gecombineerd gebruik als in geval onvoldoende wachttijd gerespecteerd wordt bij vooraf spuiten.
Uitzonderingen zijn producten op basis van pirimicarb en kaliumzouten van vetzuren (biologisch): deze zijn lichtschadelijk. Producten op basis van acetamiprid zijn dodelijk voor de volwassen kevertjes maar lichtschadelijk voor de larven.
Beste middel tegen wolluis?
Het beste middel tegen wolluis (en andere schadelijke insecten) is een preventie en een beetje tolerantie. We willen allemaal een groene woonkamer, een Urban Jungle want een groene leefomgeving stemt ons positief en maakt ons rustig.
Maar anderzijds willen we geen enkel beestjes op onze kamerplanten zien, geen enkel blad mag een teken van schade vertonen, zelfs gele bladeren die van ouderdom verkleuren zien we als abnormaal.
Misschien moeten we daar even bij stilstaan! Alles in de natuur is een kwestie van eten en gegeten worden, van ontluiken en afsterven. En dat geldt zeker ook voor onze kamerplanten. Trips, spint, bladluis en wolluis komen af en toe om de hoek loeren. We kunnen er dan voortdurend met de spuitbus op zitten of we kunnen het zien als een natuurlijk fenomeen dat bij planten hoort.
Wil dit dan zeggen dat je niets moet ondernemen? Helemaal niet. Niet ingrijpen zou leiden tot afsterving van de planten, juist omdat er geen natuurlijke vijanden in je woonruimte of kantoor aanwezig zijn. Daarom ijveren we er juist voor om zoveel als mogelijk preventief te werken met natuurlijke vijanden. Dit kan dankzij onze kweekzakjes tegen trips en kweekzakjes tegen spint, evenals met Chrsyop en Crymo tegen wolluis zo vlug ergens wolluis opduikt.
Maar wees een beetje tolerant. Natuurlijke vijanden laten soms schadelijke insecten links liggen omdat ze geen honger hebben of omdat ze deze niet vinden op goed verstopte plaatsen. Op zich is dat geen ramp. Ze worden dan een andere keer wel gevonden. Het is een illusie om te denken dat jij er in zult slagen om alles op je planten af te doden en de schadelijke insecten voor goed te bannen. Bestrijden is een zich evoluerend proces waarbij jij je moet aanpassen aan de situatie die zich op dat moment voordoet.