De preimineervlieg is een nieuwkomer sinds 2012. Deze kleine grijze vlieg van 3 mm lang heeft ondertussen vele moestuinen ingepalmd en is momenteel de grootste schadebrenger in ons land bij de hobbytuiniers.
Levenscyclus van de preimineervlieg
De preimineervlieg of Phytomyza gymnostoma kent bij ons 2 generaties per jaar, één in de lente en één in de herfst. De eerste vlucht begint vanaf april tot half juni, de tweede vlucht vanaf eind augustus tot begin november.
Kort nadat de preimineervliegen verpopt zijn tot volwassen insect, gaan ze paren en leggen de vrouwtjes hun eitjes af. De larven vreten lichtrode vraatgangen in de schacht. De vraat van de larven gaat door tot in de kern van de preiplant waardoor heel de plant moet weggegooid worden. De larven zijn witgeel, de poppen bruinrood.
De poppen van de eerste generatie preimineervliegjes gaan gedurende de zomer in diapauze, ze doorlopen hun popstadium in de aanwezige preiplanten of in de bodem. Ze komen als vlieg pas terug tevoorschijn aan het eind van de zomer. De nieuwe larven (maden) zijn vanaf eind september tot eind november actief.
Vanaf eind november overwintert de bruine pop in de winterprei, op achtergebleven plantresten of in de grond.
Hoe goed kan preimineervlieg overwinteren?
Voor alle duidelijkheid, het zijn niet de volwassen vliegen maar de poppen van preimineervlieg die overwinteren. Hoe goed ze kunnen overwinteren, werd in een 4 jarig onderzoek nagegaan. Hierbij de resultaten:
- Bij zachte winters overleeft 90 % van de poppen.
- Bij vriestemperaturen van -5 tot -10°C zakken de overlevingskansen.
- De helft van de poppen overleven als het drie maanden 0°C zou zijn.
- Bij -15°C sterft 50% van de poppen onmiddellijk af.
Dit zijn proefonderzoeken. Bij schommelende temperaturen zoals in de realiteit altijd het geval is, zijn de overlevingskansen groter. Algemeen kunnen we stellen dat in onze weersomstandigheden 80 % van de poppen overleven. We moeten er dus niet op rekenen dat de preimineervlieg na de winter spontaan verdwenen is.
Schade van preimineervlieg
De vrouwelijke preimineermotten prikken met hun legboor in de bovenste toppen van preibladeren om zich te voeden met het plantensap. Deze typische ‘voedingsstippen’ die altijd in een lijntje boven elkaar staan, doen geen schade aan de prei zelf. Het is wel een belangrijk signaal dat de preimineermot bij jou actief is.
De grootste vraatschade wordt aangericht door de tweede generatie in de herfst- en winterprei maar ook op de zaaibedden kan door de eerste generatie serieus schade worden veroorzaakt.
De larven van de preimineervlieg maken vraatgangen in de schacht van de prei. Dat begint met de buitenste bladeren maar ze mineren steeds dieper. Hierdoor wordt de hele schacht kapot gevreten en is de prei niet meer bruikbaar. De larfjes zijn geel van kleur en de poppen die ook in de schacht aanwezig zijn, bruin van kleur.
Op het preiperceel zie je op een bepaald moment dat de prei niet meer doorgroeit en zich laat hangen of schuin valt, op dat moment heb je duidelijk last van preimineervlieg.
Ook andere planten van de lookfamilie kunnen last hebben van de preimineervlieg. Hierbij denken we aan look, ui en sjalot die soms wordt getroffen, bieslook niet. Bij ui herken je de aanwezigheid van preimineermot duidelijk aan de krullende stengels.
Preimineervlieg biologisch bestrijden
In eerste instantie zijn er een aantal algemene teeltmaatregelen die belangrijk zijn om sterke en weerbare preiplanten te kweken.
- Werk aan een levende bodem. Wil je hierover meer lezen?
- Plant je prei in een humusrijke ondergrond. Op arme grond gaat de prei niet snel doorgroeien en kan hij nauwelijks weerstand bieden tegen belagers.
- Start met gezond plantgoed. Als je zelf plantgoed opkweekt, doe het dan onder fijn insectengaas met een maaswijdte van 0.80 x0.80 mm of in een bak met platglas.
- Geef de prei in warme periodes dagelijks water, zo blijven de schachten vol water staan. Dit geldt niet voor prei onder insectengaas, bij teveel water gaat prei onder insectengaas gemakkelijk rotten.
- Bestuif de planten enkele keren per week met lavameel om de planten te versterken.
Schadelijke insecten zijn er altijd geweest en zullen er altijd zijn. We moeten leren met hen te dealen. Hoe meer je rekening houdt met de biologie van het schadelijk insect, hoe eenvoudiger het is om gezonde groenten te kweken.
Mijn tip: schakel over op de teelt van vroege herfstprei. Dit levert de minste problemen op als je kan starten met gezond plantgoed. Als de prei goed kan doorgroeien dankzij voldoende watergift, kan deze geoogst worden eind augustus-half september vooraleer de tweede en schadelijkste generatie van de preimineervlieg toeslaat en kan je grotendeels gezonde preiplanten oogsten.
Preimineervlieg voorkomen
Prei gekweekt met en zonder fijnmazig insectengaas
Je kan preimineervlieg voorkomen door prei onder gaas te telen.
De beste manier om schade te voorkomen bij late herfstprei en winterprei, is deze afdekken met fijnmazig insectengaas (maaswijdte: 0.80 x 0.80 mm). Klimaatdoek en het gewone insectengaas met een maaswijdte van 1.30 x1.30 volstaat niet.
Belangrijk hierbij te melden is dat insectengaas de lichtinval beperkt. Om dit nadeel tot een minimum te herleiden, plant je de herfst- en winterprei zo vroeg mogelijk, zodat deze nog een maand kan groeien zonder insectengaas. Dit maakt een immens verschil, zeker als je met de genoemde algemene teeltmaatregelen rekening houdt.
Afdekken is noodzakelijk vanaf half augustus-eind augustus tot en met eind november omdat de preimineervliegen die periode vliegen. Na eind november doe je het fijn insectengaas er direct af zodat de preiplanten terug kunnen genieten van het normale daglicht. De blekere bladkleur die de prei gekregen heeft onder het insectengaas, herstelt zich terug in de volgende maanden.
Hoe dan ook zorgt fijnmazig insectengaas voor iets minder opbrengst maar beter minder dikke preiplanten dan geen preiplanten, toch!?
Ik zelf heb in de Biogroei-tuin hiervoor een proef opgesteld. Op de foto zie je links prei gekweekt onder fijnmazig insectengaas en rechts prei gekweekt zonder insectengaas. Op het rechtse deel zijn alle planten aangetast door preimineervlieg, op het linkse deel staan de planten gezond.
Preimineervlieg chemisch bestrijden
Uiteraard zijn we geen voorstander om chemische te sprayen tegen welk insect dan ook! Als je het niet kan laten, kies dan voor een product op basis van spinosad (in Nederland niet toegelaten).
Spinosad is veiliger dan alle andere chemische middelen maar toch wel giftig voor in water levende organismen, bijen en sluipswespen. Gebruik het dus nooit in de omgeving van water en bloeiende planten. Spinosad spaart gelukkig wel nuttige insecten zoals lieveheersbeestjes, roofwantsen, roofmijten en gaasvliegen. Kies zeker niet voor Neemolie of Pyrethrum. Ondanks dat deze verkocht worden als biologische spuitmiddelen, zijn ze breedwerkend en doden ze aanwezige nuttige insecten af.
Spinosad spuiten is enkel zinvol bij een beginnende aantasting. Dan zijn de witte larven nog actief en kunnen ze het gif opnemen. Maar nogmaals, kies liefst voor de andere oplossingen zoals fijnmazig insectengaas of vroege herfstprei kweken.
Wat doen na de oogst tegen preimineervlieg?
Om preimineervlieg volgend seizoen zo veel mogelijk te beperken, houd je best rekening met volgende maatregelen:
- Laat nooit rotte, aangetaste preidelen in de grond steken. De poppen overwinteren op deze preidelen.
- Gewasresten en aangetaste planten doe je in de GFT-bak of composteer je. Denk er wel aan dat de composthoop broeierig heet moet zijn om de poppen te doden. Poppen die zich aan de buitenkant van de hoop bevinden, kunnen overleven.
- Een andere optie is om de preiafval te fermenteren. Dit doe je als volgt: je legt een zeil op de grond, daarop de preiafval en na een bespuiting met Microferm sluit je met het zeil de hoop luchtdicht af. Vervolgens laat je dit 2 maanden fermenteren. Microferm zorgt voor de fermentatie, je gebruikt het à rato van 2 l per m3 plantenafval.
Preivlieg is niet hetzelfde als de preimineervlieg
De preivlieg of ajuinvlieg (= hetzelfde insect) wordt soms verward met de preimineervlieg. De preivlieg is groter en lijkt op een gewone huisvlieg. Ze tast zowel prei, ajuin, pijpui, knoflook en sjalot aan. De preivlieg legt haar eitjes aan de wortels van de jonge plantjes of op de grond vlakbij de preiplantjes, op de scheiding van lucht en grond. De witte larven die uit de eitjes komen, boren zich in de preiplant net boven de wortelkrans. Ze tasten daarbij de wortelplaat aan en vreten zich een weg naar het hart van de plant. Daarna verplaatst de larve zich door de grond naar een andere preiplant.
Het belangrijkste verschil tussen beide insecten is de minering van de preimineervlieg, ze vreten zich lettelijk gangen door de schacht van de plant. Preivliegen vreten vooral aan de voet en het hart van de plant maar maken zelfden gangetjes in de schacht.
De preivlieg kent twee tot vier generaties per jaar maar de eerste vlucht is de meest schadelijke: vanaf eind april tot half juni. De preivlieg brengt de meeste schade toe aan jonge preiplanten.
Schade door preivlieg: de toppen vergelen en op termijn de hele preiplant. De jonge planten verwelken, rotten en sterven af.
Prei gekweekt onder insectengaas
Wat te doen tegen de preivlieg?
Prei kweken onder insectengaas
Heb je veel last van preivlieg, kweek dan je prei op onder insectengaas. Tegen preivlieg volstaat het gewone insectengaas met maaswijdte van 1.35 x 1.35 mm.
Gezien preivlieg de grootste aantasting geeft bij jonge preiplanten, moet je het insectengaas al bij de opkweek gebruiken of de planten in een koude glasbak opkweken.
Wieden doe je dan best in de voormiddag, op dagen met veel wind. Dan vliegt de preivlieg meestal niet en kan het insectengaas verwijderd worden om te wieden.
Aaltjes tegen preivlieg
Mix-care bevat aaltjes die werkzaam zijn tegen bodeminsecten zoals preivlieg en uivlieg. De beste bestrijding wordt verkregen als de larven die net uit de eitjes zijn ontloken, worden behandeld. De aaljtes gaan de larven binnen dringen en deze bacterieel vergiftigen. De toepassing kan vanaf begin mei.