Wat zijn aardrupsen?
Aardrupsen zijn rupsen van nachtvlinders, meer bepaald van de vlinderfamilie der Uilen (Noctuidae ) die behoren tot het geslacht Agrotis. In België en Nederland komen er drie verschillende soorten voor namelijk de gewone worteluil, de gewone velduil en de grote worteluil. Allemaal dus nachtvlinders wiens rupsen aardrupsen worden genoemd. Zowel de rupsen als de vlinders zijn vooral ’s nachts actief.
Hoe zien aardrupsen er uit?
Aardrupsen zijn grauwe rupsen, ze zijn vuilgrijs van kleur of hebben een aardekleur. De rupsen worden maximum 5 cm lang. Ze hebben 5 paar achterlijfpoten, wat hen onderscheid van emelten. De vlinders van deze rupsen zijn ook grijsbruin en hebben een vleugelwijdte van 5 cm.
Levenscyclus van de aardrups
Na de paring van de aardrups vlinders leggen de vrouwtjes gedurende 1 à 2 weken eitjes af. Afhankelijk van de uilensoort, leggen ze hun eitjes afzonderlijk of in groepjes op de grond of aan de onderkant van bladeren, dichtbij de grond. Eén vrouwtje kan tot 1600 eitjes leggen. De eitjes zijn eerst wit maar worden snel donkerder van kleur.
7 tot 12 dagen na de ei afleg komen de rupsen uit. Na 1 week zijn de rupsen 4 mm groot. Tijdens de eerste twee larvestadia verplaatsen de rupsen zich als spanrups, ze maken boogjes terwijl ze zich voortbewegen. In totaal doorlopen de rupsen vijf tot zes larvestadia vooraleer ze verpoppen. Rupsen zijn aanwezig van juli tot maart het daaropvolgend seizoen.
De verpopping gebeurt in april. De aardrups pop verblijft in een cocon van gronddeeltjes en speeksel. De aardrupsen rollen zich op in de grond. Dit doen ze ook als je ze aanraakt.
Afhankelijk van de temperatuur, duurt de ontwikkeling van ei tot volwassen nachtuil tussen 40 en 60 dagen.
Afhankelijk van de soort overwinteren aardrupsen als pop of als volwassen rups. De nachtuilen kunnen ook als volwassen vlinder overwinteren.
Waar komen aardrupsen voor?
Je kan stellen dat elke tuin en elk perceel last kan hebben van aardrupsen. De kans op aantasting wordt echter nog groter als er tijdens de zomer geen grondbewerkingen op het perceel worden uitgevoerd. Denk hierbij aan percelen die braak liggen, tuinen waar veel onkruid staat of percelen waar heel de zomer vruchtgewassen (courgetten, pompoenen e.d.) hebben gestaan. Vandaar dat vaak de bladgroenten die na de vruchtgewassen worden gezaaid, last hebben van aardrupsen.
Wat eten aardrupsen?
Aardrupsen kunnen zich zowel met groenten, sierplanten als knollen voeden. Ze eten dus tijdens hun levenscyclus zowel bovengrondse als ondergrondse plantendelen. Tot en met het tweede larvestadium voeden de rupsen zich enkel met bladeren. Ze knabbelen gaatjes in de bladeren wat doet denken aan hagelschade. In het begin zie je de piepkleine rupsen ook aan de bovenkant van bladeren maar al snel worden ze lichtschuw en verhuizen ze naar de onderkant.
Na ongeveer twee weken komen ze in het derde larvestadium terecht. Dan verhuizen ze naar de bodem waar ze eten van wortels, wortelhalzen en stengels van planten (op de scheiding van bodem en lucht) waardoor de planten afsterven. Aardrupsen blijven eten tot de vorst.
Aardrupsen komen in de moestuin frequent voor. Allerhande groenten kunnen aangetast worden.
Het meest bekende voorbeeld zijn aardrupsen in sla. Het kan zomaar gebeuren dat de kroppen sla bijna volgroeid zijn en dat je ze op een dag slap ziet hangen in de moestuin. De aardrupsen bijten de wortel door en de sla verwelkt.
Andere voorbeelden van schade door aardrupsen:
- Alle bladgroenten die je na de vruchtgewassen in de kas teelt, kunnen te maken krijgen met aardrupsen. Spinazie, sla, andijvie, peterselie..
- Radijsjes waar stukjes uit gegeten worden. Meestal vertonen ze oppervlakkige vraatschade maar soms ook diepere. Deze schade wordt vaak verward met slakkenvraat.
- Ook bladstelen die over de grond hangen kunnen ze opeten. Net als emelten trekken ze delen van de plant in de grond.
- Bij kolen en aardbeien kunnen ze het hart uit de plant eten.
Schade van aardrupsen of van slakken?
De schade die veroorzaakt wordt door aardrupsen, lijkt veel op slakkenschade. Daarom vergissen mensen zich vaak en dat is ook niet verwonderlijk want er zijn veel overeenkomsten. Ik zet ze hier even op een rijtje:
- Ze eten allebei jonge plantjes op één nacht zo goed als kaal. Vaak komt het ook voor dat de stengeltjes net boven de grond afgegeten worden.
- Ze eten allebei van knolletjes, denk hierbij aan radijzen.
- Beiden tasten het hele assortiment van groenten aan.
- Beiden zijn ’s nachts actief.
- Beiden worden aangetrokken door plantjes die net werden aangeplant.
Kan je dan üperhaupt een verschil merken? Zeker en vast want beiden verraden hun aanwezigheid op een specifieke manier:
- De slakken verraden zich aan hun slijmsporen die ze achterlaten.
- De aardrupsen verraden zich aan het feit dat ze plantendelen mee in de grond trekken en je dus stukken van plantendelen in de grond ziet steken.
Aardrupsen bestrijden
Aardrupsen biologisch bestrijden
Aardrupsen kunnen sporadisch voorkomen of een echte plaag vormen. Dit vraagt uiteraard een verschillende aanpak.
Aardrupsen vangen
Als je maar sporadisch last hebt van aardrupsen, kan je ze vangen. Een aardrups vangen is op zich niet zo moeilijk. Ze verraden vaak hun aanwezigheid doordat ze plantendelen in de grond trekken. Daar waar een stukje blad of stengel in de grond steekt en bladschade zichtbaar is, is meestal een aardrups actief. Steek met een spade in de grond om zo de aardrups te vangen.
Je kan ook een lokaas gebruiken om aardrupsen te vangen. Meng hiervoor zemelen en suikerstroop met water zodat er een papje ontstaat. Strooi het tussen en rond de planten. Het lokaas trekt ’s nachts de aardrupsen aan maar blijft aan hun lichaam kleven waardoor dit opstijft. ’s Morgens kan je de aardrupsen dan oprapen of als voedsel voor de vogels laten.
Heb je heel veel last van aardrupsen, dan zijn andere maatregelen nodig:
- Nematoden tegen aardrupsen
- Gaas tegen aardrupsen
Aardrupsen zijn goed te bestrijden met carpo-care aaltjes. Aaltjes worden aangegoten op de grond. Ze zoeken de aardrupsen op en dringen deze binnen via natuurlijke lichaamsopeningen zoals mond of anus. In de rupsen scheiden de aaltjes bacteriën uit waardoor de rupsen sterven.
De beste bestrijdingsperiode is vanaf augustus tot eind oktober. Zowel felti-care als carpo-care bevatten werkzame aaltjes tegen de aardrupsen. Gebruik carpo-care aaltjes als de bodemtemperatuur 12°C of meer bedraagt, Felti-care kan iets lagere bodemtemperatuur verdragen. Gebruik deze in oktober als je dan nog een behandeling wilt geven.
Als je echt veel last hebt van aardrupsen, kan je overwegen om je groenten in tunnels te kweken die je overdekt met klimaatdoek. Klimaatdoek is een licht geweven doek dat zowel over tunnels als los over de moestuinplanten kan gelegd worden. De nachtuilen kunnen dan geen eitjes afleggen aan de planten.
In kassen en tunnels kan je de nachtuilen buiten houden door ramen en deuren te voorzien van insectengaas .
Andere natuurlijke vijanden van aardrupsen
Aardrupsen hebben tal van natuurlijke vijanden. Denk maar aan spitmuizen, mollen, egels en vogels. Loopkevers eten de eitjes van de nachtvlinders. Spaar daarom zoveel als mogelijk deze natuurlijke bestrijders.
Wil je meer lezen over het belang van spitsmuizen? Klik dan hier.
Minder bekende natuurlijke vijanden zijn de gewone en ruige aardrupsendoder.
De ruige aardrupsendoder is een wesp die lijkt op een zandwesp. De vrouwtjes maken hun nest in zanderige grond. Ze leggen hun eitjes over het algemeen in de grote, volgroeide aardrupsen die ze daarvoor eerst verlammen. Ze vliegen van eind maart tot begin november in twee generaties.
De gewone aardrupsendoder vliegt van half mei tot begin oktober en kan ook twee generaties produceren. Ook hun prooien bestaan hoofdzakelijk uit aardrupsen.
Aardrupsen giftig?Aardrupsen zijn onschadelijk voor de mens en dus niet giftig. Je kan ze zonder problemen in je hand nemen.
Aardrupsen of emelten?
Aardrupsen zijn rupsen van nachtuilen, emelten zijn larven van de langpootmug. Aardrupsen en emelten lijken op het eerste zicht op elkaar. Maar als je goed kijkt, zijn er duidelijk verschillen.
Verschillen tussen aardrupsen en emelten:
- Bij aanraking gaat de aardrups zich oprollen, de emelt krimpt in elkaar.
- Aardrupsen hebben poten, emelten niet.
- Aardrupsen veroorzaken voornamelijk schade van augustus tot de winter. In het voorjaar veroorzaken ze weinig schade, in tegenstelling tot emelten die ook in het voorjaar actief zijn. Emelten zijn volgroeid in mei-juni.
Gelijkenissen tussen aardrupsen en emelten:
- Ze zijn ongeveer even lang: emelten tot 4 cm, aardrupsen tot 5 cm
- Allebei de soorten voeden zich met bladeren, wortelhalzen en stengels van jonge plantjes
- Beiden voeden zich ’s nachts
- Beiden trekken plantendelen de grond in
Heb je last van emelten? Lees hier wat je er tegen kan doen.
