Welk vogelhuis kiezen en hoe gebruiken

Heb je ook zin om vogelhuisjes te hangen in je tuin? Vogels vinden van nature steeds minder nestgelegenheid dus het is zeker zinvol om een handje te helpen. Koop echter niet een willekeurige nestkast maar bereid je goed voor. Zo kan je enthousiast aan dit avontuur beginnen!

In dit artikel lees je welk vogelhuisje je koopt voor welke vogel, hoe je het vogelhuisje moet ophangen en onderhouden.

Vogelhuis kopen of zelf maken. Waar op letten?

Tegenwoordig heb je enorm veel keuze in vogelhuisjes. Het is een gezellige, gekleurde bende! Maar zijn deze lieflijke vogelhuisjes ook goed voor de vogels? Die vraag moet je je in eerste instantie stellen. Tenzij je vogelhuisjes louter wilt hangen als decoratie, dat is iets anders uiteraard.

De kleur van de vogelhuisje aan de buitenkant speelt in principe geen rol. Vogels hebben geen specifieke voorkeur of afkeer voor een bepaalde kleur. Er is dus geen beste kleur voor een vogelhuisje. De binnenkant van de nestkast blijft best onbewerkt. Maak je zelf een vogelkast, kies dan een milieuvriendelijke olie of verf op waterbasis voor de buitenkant.

Het materiaal van de nestkast moet ademen en mag niet te warm worden. Kies voor nestkasten gemaakt uit massief hout met een dikte van 1.5 cm. Dit zorgt voor een goede temperatuur en luchtvochtigheid in de nestkast. Ook ongeglazuurde keramiek is geschikt als materiaal evenals houtbeton. Houtbetonnen vogelhuisjes zorgen voor een goede isolatie waardoor de binnentemperatuur vrij constant blijft. Kies niet voor karton, geglazuurde keramiek, plastic, PVC of multiplex. Er kan dan condens en schimmel ontstaan aan de binnenkant omdat dergelijke nestkastjes niet goed de warmte reguleren.

Halfopen nestkast

Ook de invliegopening van de nestkast is essentieel. Iedere vogel heeft namelijk een ideale opening als invlieggat. Toets dit af als je een nestkast wilt kopen. De invlieggaten zijn in opgaande lijn gerangschikt.

Pimpelmees en zwarte mees: doorsnee 28 mm.
Koolmees en kuifmees: doorsnee 32 mm.
Huismus, ringmus, boomklever, bonte vliegenvanger en gekraagde roodstaart: 34 mm doorsnee.
Spreeuw en grote bonte specht: 45 mm doorsnee.
Bosuil: 130 mm doorsnee.
Roodborst, merel, zwarte roodstaart, winterkoninkje en witte kwikstaart willen half open nestkasten.

Bij ons vind je een aantal houten nestkasten van 15 mm dikte die niet meer moeten behandeld worden.

Wat leg je in een vogelhuisje of nestkast?

Vogelhuisjes en nestkasten mogen volledig leeg blijven behalve de nestkasten van steen- en bosuilen.

Met uitzondering van deze laatsten, maken de vogels zelf hun nest. Wel belangrijk is dat ze hiervoor voldoende materiaal vinden in je tuin zoals takjes, bladeren, wol, stro, dierenharen, bloemenpluisjes enz…

Uilen maken geen nest. Kerkuilen vullen de nestkast met braakballen waartussen ze eitjes leggen. Uilenkasten van steen- en bosuilen voorzie je best van een laag vochtabsorberend materiaal. Die strooisellaag kan bestaan uit een mengsel van turf of bosgrond en houtsnippers. Met een dikte van 4 cm hebben ze voldoende om een nestkuiltje in te maken.

Wanneer een nestkast ophangen?

Een nestkast hang je bij voorkeur in het najaar op. Zo kunnen ze al dienst doen als slaapplaats voor de vogels en heb je meer kans dat ze er volgend voorjaar in zullen broeden.

Uitzondering: de gekraagde roodstaart en de bonte vliegenvanger zijn trekvogels en komen pas tussen half april en eind mei terug uit Afrika. Ze zijn vrijwel uitsluitend aangewezen op nestkasten. Als je vanaf half april enkele nestkasten voor deze vogels ophangt, kunnen ze niet vroegtijdig bewoond worden door mezen en heb je meer kans dat deze reizigers een zomer bij je door brengen. Je kan ook bestaande nestkastjes met een prop afsluiten en ze pas vanaf half april openen om de trekvogels een kans te geven om erin te broeden.

Benodigdheden voor een nestkast op te hangen

Nestkast ophangen, hoe doe je dat?

Hang de nestkast op een rustige plaats, zeker niet langs een raam of een deur. Een terras kan wel maar kies dan een rustig hoekje uit.
Zet een vogelhuisje niet laag bij de grond. Zo kunnen katten en andere predatoren er gemakkelijk bij en gaan de vogels het huisje niet bewonen.
De vliegopening is het best op het noord-oosten gericht. Dan is de kans op invallende regen het kleinst.
Hang de nestkast in de schaduw en beschut tegen felle wind en regen. Vogelhuisjes mogen in de zomer niet te warm worden voor de jongen.
Heb je een boom in je tuin, dan kan je die gebruiken om je nestkast op te hangen. Zijn er katten in de buurt, bevestig dan gaas rond de boomstam zodat de katten er niet bij kunnen.
De aanvliegroute moet vrij zijn voor de vogels, er mogen dus geen takken in de weg hangen.
Halfopen nestkasten hang je goed beschut in een klimop of een andere heg zodat katten en eksters er niet bij kunnen. Of onder een carporte of andere dakrand.
Hang de nestkast stevig op zodat hij niet kan slingeren als hij bewoond wordt. De meeste vogelhuisjes zijn voorzien van een ophangsysteem. Soms is dit echter niet kwaliteitsvol en moet je bijkomende bevestiging voorzien. Wil je de nestkast aan de buitenmuur bevestigen, gebruik dan roestvrije of verzinkte schroeven.

Bosuilkast ophangen

Hoe hoog vogelhuisjes ophangen?

De ideale ophanghoogte is verschillend naargelang de soort. Hierbij enkele cijfers voor de meest courante vogels:

Mezen en mussen: 2 à 3 meter.
Roodborstje en winterkoninkje: tot maximum 1.5 meter.
Boomklever en boomkruiper: minimale hoogte van 2 meter, zo dicht mogelijk tegen de boomstam.
Grote bonte specht: idealiter 3 meter hoogte, minimaal 2 meter.
Bonte vliegenvanger: minimaal 2 meter.
Huiszwaluw: ophanghoogte vanaf 4 m. Plaats meerdere nesten onder een overstekende dakrand. Witte daklijsten genieten de voorkeur bij huiszwaluwen. Niet op noordwest georiënteerde gevels.
Huismus: 2 à 3 meter, neststenen of nestkasten kunnen ingemetseld worden in de gevel.
Gierzwaluw: minimale hoogte van 3 m, hang meerdere nestkasten onder een dak oversteek.
Spreeuw: 2-5 m ophanghoogte, liefst meerdere nestkasten bij elkaar.
Zwarte roodstaart: neststenen kunnen ingemetseld worden. Neststenen en kasten boven de 2 m plaatsen.
Kerkuil: minimum 3 meter hoogte, te hangen in een donkere stal, zolder of schuur met een opening naar buiten toe.
Bosuil: minimaal 4 m hoogte langs een bosrand.
Steenuil: op 2 tot 5 m hoogte hangen. In een schuur hang je de nestkast liefst op 4 m hoogte met de ingang naar de open zijde.

Tip: Uilen hebben een uitloop nodig. Dit kan met een plank die aan de uilenkast wordt bevestigd of met takken die aansluiten op de nestkast.

Afstand tussen de vogelnesten?

Misschien wil je wel meerdere nestkastjes op hangen om zo verschillende vogels naar je tuin te lokken. Maar kun je 2 vogelhuisjes naast elkaar hangen? Als algemene regel kan je volgende afstanden hanteren:

Vogelhuisjes van dezelfde soort, bijvoorbeeld twee mezenkasten, hang je minstens 10 meter van elkaar.
Vogelnesten van verschillende soorten, bijvoorbeeld koolmeeskastje en pimpelmeeskastje, hang je 3 meter van elkaar.
Mussen, huiszwaluwen, gierzwaluwen en spreeuwen leven in de natuur in kolonies. Nestkastjes van deze vogels mogen daarom wel naast elkaar hangen. Voor deze vogels bestaan ook vogelhotels.

Vogelhuisjes reinigen?

Niet alle nestkasten moeten worden schoongemaakt. Gierzwaluwen, huiszwaluwen en mussen trekken hun plan. Laat oude nesten van zwaluwen zeker intact, ze worden opnieuw gebruikt.

De nestkasten van mezen, boomklever, boomkruiper, specht, spreeuwen en uilen moeten wel schoongemaakt worden. Doe dit in het najaar, tussen september en november. In de kerkuilkast moet minimum een laag van 5 cm aan braakballen blijven liggen.

Tip: mezen kunnen verschillende legsels na mekaar hebben. Het is niet nodig om de nestkastjes schoon te maken tussen twee legsels en beter om de vogels niet te verstoren.

Hoe een vogelhuis reinigen?

Doe zelf eerst rubberen handschoenen aan. Vogels leven samen met parasieten zoals luizen en vlooien. Deze blijven in de nestkast achter nadat de jongen zijn uitgevlogen.

Doe het oude nestmateriaal in de GFT-bak of op de composthoop.

Gebruik kokend water met een scheutje EM-clean om de nestkast te reinigen. Gebruik een harde borstel om goed in de naden en kieren het vuil te verwijderen.

Door de nestkasten in het najaar te reinigen, zijn ze leeg tijdens de winter. Zo vormen ze ideale slaapplaatsen voor de vogels tijdens gure winternachten. Vogels slapen het liefst in lege nestkasten. Soms zelfs met meerdere bij elkaar, warm en knus!

Waarom blijft mijn nestkast onbewoond?

Vogels zijn erg kieskeurig bij de keuze van hun broedplaats. Daarom blijven nestkasten soms onbewoond. Onbewoonde nestkasten kunnen door andere insecten of dieren gebruikt worden. Zo zie je dat wasberen zich durven vestigen in uilenkasten of hommels in vogelnestjes. Ook dat is natuur!

De meest bekende redenen waarom een nestkast niet als broedplaats wordt gekozen zijn de volgende:

De vogels voelen zich niet veilig. Er zijn predatoren in de buurt of er is teveel drukte van mensen.
Te weinig bomen of beschutting kan ook een onveilig gevoel creëren.
De aanwezigheid van andere vogels in de buurt.
De nestkast kan te warm worden in de zomer.
Soms sterft één van de ouders en vertrekt het overgebleven vogeltje uit de nestkast.
Te weinig voedsel voor de vogels in de directe omgeving: vogels hebben niet alleen voederbollen nodig maar ook insecten (muggen, vliegen, bladluizen, rupsen) en besdragende struiken.
Elke vogelsoort heeft zijn eigen habitat. Kijk eerst welke vogels er zich bij jou thuis voelen vooraleer een specifieke nestkast te kopen. Voor zwaluwen bijvoorbeeld is de aanwezigheid van een modderpoel essentieel, ook huismussen willen in de directe omgeving water en zanderige grond om een zandbad te kunnen nemen. Een uilenkast voor de bosuil kan je ophangen als je aan een bosrand woont.
Als het kolonievogels betreft, is de grootste kans op bewoning als er reeds andere vogels van dezelfde soort in de buurt wonen.

Tip: blijft je vogelhuis twee jaren onbewoond, verplaats de nestkast dan!

5 tips om vogels in jouw nestkast te krijgen

Hang nestkasten voor vogels die je in jouw tuin spot.
Hang de nestkast op een veilige plek voor de vogels. Zorg dat predatoren er niet bij kunnen.
Hang de nestkast op de juiste plaats qua windrichting, hoogte, habitat.
Zorg voor voldoende voedsel voor de vogels en hun broed. Je kan een vogelvriendelijke tuin aanleggen. Een vogelbad wordt ook erg gewaardeerd!
Plaats enkel verschillende nestkasten bij elkaar als het om kolonievogels gaat die ook in de natuur samen leven.

Hoe bescherm je vogels tegen roofdieren?

De huiskat is zeker en vast de grootste vijand van vogels. Maar behalve de huiskat lusten ook marters, gaaien, eksters, sperwers en uilen kleinere vogels. Spechten, eekhoorns, ratten en egels eten dan weer graag vogeleitjes of jonge vogeltjes. Redenen genoeg dus om de vogels bij jou een veilig onderkomen te bieden. Wat kan je doen om vogels te beschermen?

Voor nestkasten aan de bomen, kan je onderaan een kattenafweergordel van minimum 50 cm breedte, bevestigen. Dit houdt de katten uit de boom maar niet de marters.
In april en mei maken de spechten gaten in dode bomen. Soms zie je ook dat ze vogelhuisjes kapot pikken. Ze maken de vliegopeningen groter waardoor ze aan de eieren en jonge vogels kunnen. Om dit probleem op te lossen kan je een nestkastbeschermingsplaat in metaal rond de vliegopening bevestigen. Met hetzelfde plaatje voorkom je dat marters het invlieggat verder open knagen.
Voor het vogelhuisje een kooi maken helpt ook tegen marters.
Houtbetonnen (houtvezel met beton) nestkasten bieden meer bescherming tegen roofdieren dankzij de speciaal uitgewerkte invliegopeningen.

Ook interessant om te lezen:

Welk vogelhuis kiezen en hoe gebruiken?