Door van bloem tot bloem te vliegen verzamelen en eten insecten zoals hommels en bijen nectar uit de bloem; hommels gebruiken deze nectar als energiebron en bijen verzamelen dit waardoor later honing ontstaat. Tegelijkertijd wordt het stuifmeel verzameld door te wrijven tegen de meeldraden van de bloem. Stuifmeel wordt dus actief en passief meegenomen door de insecten. Actief wordt stuifmeel meegenomen om de larven in de nest te voeden. Passief nemen ze stuifmeel mee dat blijft hangen in de vacht. Bij het volgende bloembezoek wordt het stuifmeel overgedragen naar de stempel van dezelfde of andere bloemen, dit laatste noemt men kruisbestuiving.
Bestuiving is belangrijk voor de voortplanting van de planten. Stuifmeelkorrels bevatten de mannelijke zaadcellen en deze moeten terecht komen op de stempel van de stamper waar de vrouwelijke eicellen aanwezig zijn. Het vruchtbeginsel is het onderste deel van de stamper van de bloem. Bestuiving is belangrijk in de tuin omdat de meeste vruchten zich pas zullen ontwikkelen als de eicellen zijn bevrucht. In het algemeen is bevruchting noodzakelijk om de planten in de natuur te laten voortbestaan.
Tomaten, paprika’s, aardbeien, kleinfruit zoals framboos, rode bes, blauwe bes, fruitbomen, courgette, pompoen en meloen lenen zich uitstekend om bestoven te worden.
Bestuiving zorgt ervoor dat de vruchten beter worden gevormd, er minder misvormde vruchten ontstaan en het gewicht van de vrucht toeneemt.
Hoe later de bestuiving optreedt, hoe kleiner de vrucht zal zijn dus ook het bestuivingstijdstip is een belangrijke factor voor het vruchtgewicht en de vruchtzetting. Vandaar dat we meegeven om een gekochte hommelkast te plaatsen vanaf de eerste bloemen zichtbaar worden. Als er geen bestuiving plaats vindt, gaan de vruchtbeginselen niet verder groeien maar rotten. Dit zie je vaak bij courgetten en pompoenen.
Gezien niet alle vruchtbeginselen gelijktijdig rijp zijn, is de regelmaat van bestuiving essentieel voor de vruchtzetting en het vruchtgewicht. Onderzoek bij aardbeien toonde aan dat 16 tot 25 bezoeken nodig zijn voor een volledige vruchtzetting. Hommels en bijen kunnen dit gemakkelijk aan en werken hand in hand, samen met nog heel wat andere bestuivende insecten in de tuin.
Bestuivingswijzen in de natuur
Naast hommels zijn er nog andere manieren om bestuiving tot stand te laten komen. We splitsen ze op in 3 groepen: insecten, dieren, wind en water.
Insecten
- Honingbijen zijn zeer belangrijke bestuivers in de natuur. Bijen leven van nectar, stuifmeel en van honingdauw. De honing is de overwinteringsvoeding van bijen.
- Wilde bijen en solitaire bijen leveren een mooie bijdrage aan het bestuivingswerk. Ze vliegen overeenkomstig de bloeitijd van de door hen bezochte bloemen. Sommige soorten wilde bijen richten zich op bloemen uit verschillende plantenfamilies, andere soorten leven van bloemen uit één plantenfamilie.
- Hommels behoren tot de familie van de bijen maar zijn langer behaard waardoor ze beter kunnen overleven in koudere gebieden.
- Dag- en nachtvlinders spelen een belangrijke rol in de bestuiving in de natuur. Sommige plantensoorten bloeien 's nachts en zijn voor hun bestuiving volledig afhankelijk van nachtvlinders zoals kamperfoelie en teunisbloem.
- Zweefvliegen lijken op bijen maar zijn het niet. Ze leven uitsluitend op bloemen, vooral schermbloemigen en zijn zeer belangrijke bestuivers gezien de volwassen zweefvliegen uitsluitend leven van nectar en stuifmeel. Larven van sommige zweefvliegen eten dan weer bladluizen.
Dieren
Dieren zoals vogels, vleermuizen en slakken spelen in de natuur ook een rol in het bestuivingswerk.
Wind
Wind speelt een belangrijke rol bij de bestuiving van grassoorten en bomen.
Fruitbomen bestuiven
Zowel fruitbomen, kleinfruit, aardbeien en groenteplanten hebben voordeel bij een goede bestuiving. In de professionele teelt weet men dat maar al te goed. Er zijn dan ook verschillende technieken gangbaar. Met de jaren zijn de bijen en hommels hun verdiende plaats hier gaan innemen.
Hommels
Hommels worden sinds meer dan 30 jaar gekweekt. In België en Nederland wordt altijd gekozen voor de kweek van Bombus terrestris, dit is de inheemse aardhommel. Voor elk werelddeel of gebied wordt de meest gangbare hommelsoort van dat land gekweekt. Hommelkasten die naar China vertrekken gaan dus een andere hommelsoort hebben dan de hommelkasten die gekweekt worden voor België.
Je kan ook als hobbytuinder bij Biogrowi een hommelkast bestellen om je fruitbomen, kleinfruit planten of groenteplanten te bestuiven. Zet de hommelkast als de eerste bloesems verschijnen. De hommelkast is gebruiksklaar en beschikt over extra voeding voor de eerste weken te overbruggen als er nog weinig stuifmeel zou zijn. De hommelkast kan je na bestelling komen afhalen of je kan je intekenen voor levering op een bepaalde datum. Meer info?
Bijen
Gezonde bijenvolken zijn essentieel als je ze wilt inschakelen voor de bestuiving. Wil je dit zelf onder de knie krijgen, heb je een jaar lang begeleiding nodig van een bekwame imker. In het vroege voorjaar begint de koningin eieren te leggen en worden de langlevende winterbijen vervangen door korter levende zomerbijen. Wanneer de winterbijen afgeleefd zijn en de nieuwe generatie zomerbijen op zich laat wachten of te weinig in aantal tot ontwikkeling komt, dan is dit volk ongeschikt voor welk bestuivingswerk dan ook. Dit kan te wijten zijn aan een slechte najaarsverzorging van de bijenkolonie of aan bijenziekten zoals de varao-mijt. Voor dit laatste hebben we een natuurlijke bestrijder met name Hypoaspis-system.
Indien men bijen wil gebruiken voor bestuiving, moet men vóór het begin van de bloei, de bijenvolken ter plaatse zetten en vers stuifmeel aanbieden.
Handmatige bestuiving
Vooraleer er hommelkasten waren, werd er vroeger altijd handmatig bestoven. Dit gebeurt met behulp van een klein kwastje! Het stuifmeel van de mannelijke bloemen wordt voorzichtig opvangen bij de meeldraden, en vervolgens aangebracht op de stampers van de vrouwelijke bloemen. Bij ons is men hier van afgestapt omdat de bijen en hommels het werk volledig kunnen overnemen. In China is men terug begonnen met handmatig bestuiven omdat de bestuivende insecten de zware pesticide- en insecticide behandelingen niet overleefd hebben waardoor de mensen terug het bestuivingswerk moeten doen.
Plantengroeiregulatoren
Behandeling met hormonen is ongezond en geeft vaak een lagere kwaliteit van de vruchten met name zachte, misvormde en vaak zaadloze vruchten. Hommels kunnen de hormoonbehandelingen in de beroepsteelt volledig vervangen met als resultaat een natuurlijke aanpak, hogere vruchtkwaliteit, meer opbrengst en gezondere vruchten.
Andere factoren die een rol spelen bij de bestuiving
- Uit ervaring is gebleken dat zowel de wijze van water geven als de relatieve luchtvochtigheid het bezoek door insecten op de planten sterk kan beïnvloeden. Bij een te lage watergift worden de bloemen bijna niet bezocht door insecten. Dit zou te maken hebben met het feit dat planten die te weinig water hebben gekregen ook weinig nectar en stuifmeel aanmaken. Daarentegen is ook een te hoge luchtvochtigheid niet goed om goede stuifmeel te produceren. Een relatieve vochtigheid van 65 % zou het beste zijn voor de bestuiving. (experiment bij aardbeien)
- Vanwege hoge temperaturen kunnen in de zomer grote aantallen bloemen verdroogde stampers of meeldraden vertonen, daardoor vindt er geen of weinig bestuiving plaats. Anderzijds bij temperaturen < 15°C komt het stuifmeel niet altijd los en te lage temperaturen zijn daarom niet gunstig voor de bestuiving.
- De beschikbare hoeveelheid licht beïnvloedt niet alleen de planten, de bloei en de stuifmeelkwaliteit maar ook de bijen en de hommels. Hommels vliegen bij lagere lichtintensiteiten dan bijen.
