Believers en non-believers van oorwormen

Sommige mensen verafschuwen de oorwormen, anderen doen alles om ze aan te trekken. Oorwormen leven van nature graag in fruitboomgaarden en gemengde hagen maar komen ook voor in de siertuin of groentetuin. Waar veel schadelijke insecten zoals bladluizen of bladvlooien aanwezig zijn, kunnen oorwormen snel en efficiënt op een natuurlijke manier bestrijden. Nochtans vind je op internet ook tips hoe je oorwormen kan weren in de tuin.

Wegen de voordelen van de oorworm op tegen de nadelen? Laten we dit eens van nabij bekijken!

Oorworm

Levenscyclus van de oorworm

Het oorwormvrouwtje legt in februari-maart haar eitjes in een ondergronds nest. Deze zijn wit van kleur en worden in een groep van 40 tot 80 eitjes afgelegd.

Uit de eitjes komen geen larven maar direct kleine oorwormpjes met een zachte huid, we spreken van nimfen. De eerste nimfen verschijnen eind april-begin mei. Gedurende de eerste twee nimfenstadia blijven ze in de grond.

Rond eind mei- begin juni verplaatsen de nimfen zich naar de bovengrond waar ze zich verder ontwikkelen (derde en vierde nimfestadium) tot volwassen oorworm. De oorwormen brengen dus de helft van hun leven in de grond door en de helft bovengronds.

Vanaf half september verhuizen de oorwormen terug naar de bovenste grondlaag waar ze overwinteren op een diepte van 5-7 cm. Een oorworm leeft 14 tot 16 maanden.

Oorworm

Wat eten oorwormen?

De oorwormvrouwtjes die een nest met jongen hebben, trekken vanaf april ’s nachts naar de fruitbomen om zich te voeden met insecteneitjes en kleine larven. Eénmaal terug in de nest, braken ze het voedsel uit om aan hun nimfen te voeden. Al na enkele dagen verlaten de jonge nimfen zelf de nest op zoek naar voedsel in de bodem. Dit kunnen kleine springstaarten zijn, schimmels, algen, mijten enz. Als er te weinig voedsel voor de nimfen is, kunnen ze ook elkaar opeten.

De oorworm is vooral heel erg nuttig op het moment dat ze bovengronds leven, tussen juni en oktober. Ze eten veel plaaginsecten die in fruitbomen voorkomen zoals fruitmot, appelbloedluis, perenbladvlo, bladluizen, bladgalmuggen en zelfs schildluizen. Daarnaast voeden ze zich met algen, schimmels en jonge blaadjes van de scheuten aan de boom.

Een voorbeeld uit de Biogroei-tuin (die we sinds we verhuisden in 2021 niet meer hebben): ik plantte het hele seizoen de slaplantjes in potten. Deze stonden samen op een tafeltje bij de kas. Ik vond dit handiger om voldoende water te geven, ze hadden nooit last van slakken en ze groeiden even goed. Bij het oogsten vond ik bijna altijd minstens 1 oorworm per slaplant. Ideaal, ze kwamen vanzelf naar de planten en ik had nooit last van bladluizen in mijn slakroppen. En ze vraten zelfs niet van de slablaadjes! Ik denk persoonlijk dat ze in eerste instantie om het water naar mijn planten kwamen. In de zomer kan een oorworm echt dorst hebben!

Oorworm op bodemlijmplaatOorworm met oorwormpoep gevonden onder de lijmplaat van de feromoonval

Zijn oorwormen schadelijk?

Vele mensen willen geen oorwormen in hun tuin omdat ze ervan overtuigd zijn dat ze veel schade aanrichten. Is dat zo?

Vooral in droge periodes zijn oorwormen op zoek naar water en kunnen ze om die reden appels en peren aanvreten. Maar er is een grote MAAR! Oorwormen kunnen met hun kaken niet door de schil van appels en peren bijten en ook geen druiven kapot bijten. Ze kunnen enkel eten aan vruchten die reeds beschadigd zijn. Bijvoorbeeld door barsten, hagel of vogelvraat. Dus enkel via bestaande gaatjes gaan ze zich een weg vreten dieper in de vrucht.

Oorwormen verstoppen zich graag tussen de vruchten of druiventrossen. De vruchten worden daardoor vervuild met oorwormpoep. Voor de hobbyist is dit geen probleem, de oorwormpoep kan gewoon weg gewassen worden. Voor wijnbouwers kan de aanwezigheid van veel oorwormpoep wel een probleem vormen omdat dit de smaak van de wijn negatief kan beïnvloeden.

Het nut van de oorworm tov de larven van de gaasvlieg en lieveheersbeestjes

Oorwormen eten vergelijkbare porties bladluizen als larven van gaasvliegen en larven van lieveheersbeestjes. Nimfen van oorwormen eten tot 50 en volwassenen tot 120 bladluizen per dag.

Belangrijker echter is dat oorwormen een zeer gevarieerde menukaart hebben en daardoor schadelijke insecten kunnen intomen die andere nuttige insecten niet aanpakken. De larven van lieveheersbeestjes spitsen zich voornamelijk toe op bladluizen en spintmijten. De menu van de gaasvlieglarven is vergelijkbaar met die van de oorwormen. Gaasvlieglarven eten ook de appelbloedluis en larven van de bladvlo. De oorworm spant echter de kroon en eet nog meer verschillende insecten.

Onderzoeken in professionele boomgaarden hebben aangetoond dat de van nature aanwezige oorwormen plagen zoals appelbloedluis en perenbladvlo goed onder controle kunnen houden als er niet gespoten wordt met insecticides die voor hen schadelijk zijn.

Het nadeel van de oorworm is dat ie vrij laat in het seizoen bovengronds verschijnt. De larven van lieveheersbeestjes en gaasvliegen zijn al veel vroeger in het seizoen paraat om plagen aan te pakken.

Oorwormen aantrekken

Oorwormen zijn vooral in de schemering en ’s nachts actief. Net als ook de larven van de gaasvlieg verstoppen ze zich overdag in allerhande spleetjes, tussen bladeren, achter schors of in vruchtclusters. Ze houden dus van nauwe, donkere schuilplaatsen. Met dit gegeven houdt je best rekening als je goede oorwormhuisjes wilt bouwen.

Oorwormen laten een feromoon achter als ze een goede schuilplaats hebben gevonden. Ze keren naar dezelfde schuilplaats terug maar ook andere oorwormen worden door dat feromoon gelokt. Hoe langer de oorwormhuisjes ophangen, hoe meer oorwormen je er in zal aantreffen.

Heel eenvoudige oorwurm huisjes maak je zo: knip een stuk ribkarton uit een kartonnen doos en rol dit op. Doe in het midden een ijzerdraad om het ribkarton opgerold te houden. Maak een gaatje in een kunststofbeker en bindt met de ijzerdraad het opgerolde ribkarton vast aan de beker.

Tip: hang de oorwormhuisjes beschut tussen de bladeren van bomen en struiken met de opening naar de onderkant zodat het niet kan nat worden. Oorwormen houden niet van vochtige huisjes. Vogels durven het ribkarton kapot pikken op zoek naar oorwormen.

Een andere zeer eenvoudige manier om oorwormen aan te trekken, doe je met kleine plastic zakjes te vullen met stro en op te hangen in de boomgaard. Hang de zakjes op zoals je op de foto kan zien.

Oorwormhuisje
Oorworm schuilplaats

Natuurlijke vijanden van oorwormen

Oorwormen hebben verschillende natuurlijke vijanden naargelang hun levensstadium.

De eitjes zijn vooral gevoelig aan schimmels en bacteriën. Daarom likt het vrouwtje haar eitjes dagelijks schoon. Op die manier voorkomt ze dat de eitjes gaan schimmelen of uitdrogen.

Als de jonge oorwormen nog in het ondergronds nest aanwezig zijn, kunnen ze door loopkevers en duizendpoten worden aangevallen. Hoe meer bodemstructuur aanwezig is, hoe meer de jonge nimfen zich in spleten kunnen verbergen voor hun aanvallers en hoe veiliger hun leefomgeving.

Als de oorwormen bovengronds leven, zijn het vooral vogels die hun lusten oa de ekster, vlaamse gaai, koolmees en spreeuw eten oorwormen.

Overwinterende oorwormen kunnen opnieuw ten prooi vallen van schimmels en bacteriën in de grond.

Effecten van chemische middelen op oorwormen

Uit onderzoek is gebleken dat het effect van insecticiden groot is als er gespoten wordt op het moment dat de oorwormen in de bomen zitten met name tussen juni en oktober.

Algemeen kunnen we stellen dat chemische bestrijding de natuurlijke balans verstoort en de biodiversiteit afremt. Heb je nog behoefte aan nuttige helpers? Doe dan een beroep op onze nuttige insecten.

Weetjes van oorwormen

In Nederland en België komt de gewone oorworm Forficula auricularia het meeste voor. Behalve de gewone oorworm, zijn er in ons land nog 4 andere soorten bekend.

Wist je dat een oorworm kan vliegen? Ze hebben zeer dunne achtervleugels die opgevouwen liggen onder de leerachtige voorvleugels. Je ziet ze zelden of nooit vliegen maar ze kunnen het wel goed!

Een oorworm, ondanks zijn naam, kruipt niet graag in onze oren. Hij wil wel een plekje om te schuilen dat maar heel klein is zodat hij er precies in past.

Ondanks hun opvallende tangen aan hun achterlijf zullen ze mensen nooit bijten of pijn doen!

Ook interessant om te lezen: